Geluidskunst of
sound art
[Leyeloren 28]
Je hebt kunstgeluiden of geluidskunst. Een kunstgeluid is
bijvoorbeeld het glasgerinkel dat Carolien Gehrels maakte toen zij als
wethouder van cultuur in Amsterdam met een steen een raam kapotgooide van een
te slopen stuk van de Sandbergvleugel van het Stedelijk Museum. Een statement
vergezeld van een schervengericht. Het is gelukkig allemaal weer goed gekomen,
met het Museum dan, al heeft het bergen geld en golven tijd gekost. Maar nu is het weer hommeles. De
directeur stapt op.
Geluidskunst of sound art wordt door Wikipedia gedefinieerd als
een vorm van kunst waarbij geluid gecombineerd wordt met beeldende
kunst. Een definitie zonder pootjes; want alleen al een geluidsband zonder
beeld, kan geluidskunst zijn.
Op 4 september 2013 overleed een van de bekendste
geluidskunstenaars van Nederland: Dick Raaijmakers, alias Kid Baltan. Hierover verder meer.
Het oudst bekende geluidskunstwerk komt voor in het toneelstuk is R.U.R. wat de afkorting is van Rossum's Universal Robots. een stuk gemaakt door Karel Capek (en zijn broer Jozef). Het ging in 1921 in première in Praag. Het gaat over kunstmatige mensen die de echte mensheid bedreigen, tot er nog maar één mens over is.
Wikipedia vermeldt dit:Het toneelstuk R.U.R. (Rossum’s Universele Robots) van Karel Čapek is geschreven in 1920 en voor het eerst opgevoerd op 25 januari 1921. Het stuk heeft de reputatie het woord “robot” in de wereld te hebben gezet. “Robot” is afgeleid van het Tsjechische woord “robota”, wat zoveel betekent als saai werk, zwoegen en dienstbaarheid. Een “robotnik” is een boer of lijfeigene.
Wat Wikipedia niet vermeldt is dat er voor die tijd wonderlijke muziek bij hoorde; hoe die gemaakt werd is niet duidelijk/. Op You Tube is een opvoering te zien door studenten van Университет ИТМО, de technische universiteit van Sint Petersburg. Daar wordt het geluid, zo te horen, geproduceerd met synthesizers en computers. Ze spelen in het Engels! Het eind van deze opvoering is wat veranderd; terwijl de twee overgebleven robots heel menselijk staan te zoenen, komt er een kinderballet van robotjes op, waarachter het verliefde duo verdwijnt. Zijn dat hun kindertjes die de wereld gaan bevolken?
Ook uit die dadaïstische tijd van R.U.R. stamt de Ursonate van Kurt Schwitters. Dat is een vocaal werk vol oergeluiden en onbegrijpelijke woorden; eigenlijk meer keelgeluidmakers kunst, maar geen muzikale compositie van toonreeksen. De enorme lawaaimachines van Luigi Russolo komen in de buurt.
In de jaren zestig kreeg Dick Raaijmaekers bij Philips in Eindhoven de vrije hand om in het Natuurkundig Laboratorium zijn ideofonen te maken met behulp van een circus bandrecorders en toongenerators. Het grote project werd de ideofonische muziek voor het Philips paviljoen op de wereldtentoonstelling in Brussel 1958. Samen met Edgard Varèse maakte Kid Baltan een compositie van 507 seconden die begint met het bonzen van de bourdon van de grote kerk in Delft.
Het oudst bekende geluidskunstwerk komt voor in het toneelstuk is R.U.R. wat de afkorting is van Rossum's Universal Robots. een stuk gemaakt door Karel Capek (en zijn broer Jozef). Het ging in 1921 in première in Praag. Het gaat over kunstmatige mensen die de echte mensheid bedreigen, tot er nog maar één mens over is.
Wikipedia vermeldt dit:Het toneelstuk R.U.R. (Rossum’s Universele Robots) van Karel Čapek is geschreven in 1920 en voor het eerst opgevoerd op 25 januari 1921. Het stuk heeft de reputatie het woord “robot” in de wereld te hebben gezet. “Robot” is afgeleid van het Tsjechische woord “robota”, wat zoveel betekent als saai werk, zwoegen en dienstbaarheid. Een “robotnik” is een boer of lijfeigene.
Overigens lijken Čapek’s robots niet op wat wij nu onder robots verstaan: tegenwoordig zouden we het eerder resultaten van genetische manipulatie noemen. Čapek heeft het over “kneedmachines” en “vaten” waaruit een chemische substantie komt die met behulp van drukpersen tot een mensachtig wezen wordt gevormd. Op het toneel zien ze er uit als normale menselijke wezens, een gegeven dat ook gebruikt wordt.
Uiteindelijk wordt iedereen (buiten beeld, het blijft netjes) door de robots vermoord. Er blijft één mens over: de fabrieksarbeider Alquist, de enige mens die zelf ook iets zichtbaars produceerde en dus, in de ogen van de robots, met hen op gelijke voet staat.
In de slotscène is de hele mensheid, behalve Alquist, omgebracht. De robots blijken echter niet in staat zichzelf te reproduceren (het geheim hiervoor is door Helena vernietigd) en vragen aan Alquist ze te helpen voor ze uitsterven. Omdat Alquist geen wetenschapper is, lukt dit niet. Het stuk eindigt als twee van de op Helena’s verzoek gemodificeerde robots (Helena en Primus) op elkaar verliefd blijken te zijn en zich als Adam en Eva terugtrekken. Wat er verder gebeurt en of ze zich ook kunnen voortplanten wordt niet verteld.
Ook uit die dadaïstische tijd van R.U.R. stamt de Ursonate van Kurt Schwitters. Dat is een vocaal werk vol oergeluiden en onbegrijpelijke woorden; eigenlijk meer keelgeluidmakers kunst, maar geen muzikale compositie van toonreeksen. De enorme lawaaimachines van Luigi Russolo komen in de buurt.
In de jaren zestig kreeg Dick Raaijmaekers bij Philips in Eindhoven de vrije hand om in het Natuurkundig Laboratorium zijn ideofonen te maken met behulp van een circus bandrecorders en toongenerators. Het grote project werd de ideofonische muziek voor het Philips paviljoen op de wereldtentoonstelling in Brussel 1958. Samen met Edgard Varèse maakte Kid Baltan een compositie van 507 seconden die begint met het bonzen van de bourdon van de grote kerk in Delft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten