Begin en loop van de 'Rielse' Leij

                                                     Begin en loop van de [Rielse] Leij

[Begin van de loop van de Leij? Achter de kruisweg bij de Salvatorkapel in Nijhoven]

In Brabant stromen een aantal beekjes die alle Leij of Ley heten. Niet ver van mijn huis ligt ook een Leij die ik hier voor de helderheid de Rielse Leij noem. Dit stroompje komt van Nijhoven (ten oosten van Baarle-Nassau) achter de Salvatorkapel, tenminste op oude kaarten, maar tussen de rondweg om Baarle en Klein Bedaf/Het Sas is de stroom nergens meer te vinden. Wegverkaveld, leeggepompt? Vanaf Het Sas loopt deze Leij in noordwestelijke richting naar Tilburg tot boven Hulten waar de stroom ineens De Donge heet en uitkomt bii en in het Wilhelminakanaal. Verderop hervat de beek zijn loop weer langs het dorp Dongen, tot hij in de Amer uitmondt. Aan het eind van de zomer van 2020 stond er voor het tweede jaar op rij alleen modder in de bedding. en was er in de bovenloop geen water meer te zien. Nu, na vele regenbuien in de herfst en de hevige sneeuwval in februari 2021 en veel regen in maart en juli, stuwt het water weer door de bedding onderweg naar de Noordzee.

In het Riels Laag onder de Regte Heide lagen voor het eerst in februari 2021 honderd meter brede ijsmeren, waarop druk werd geschaatst.Vroeger kon dit niet, omdat het beekje als ontwateringskanaal gebruikt werd voor de landbouw. Brabants Landschap heeft de afgelopen decennia grote stukken landbouwgrond afgegraven en de beek zijn meanders teruggeven. Nu loopt er weer een stevige stroom, gorgelend als hemelwater dat van de kerkdaken spuwt, onderlangs het Kaaiengat.

Ten oosten van Riel loopt de Leij richting de Kaaistoep, waar het water onder de A58 duikt en zijn weg vervolgt naar de oude Bredaseweg bij het buitenhuis Dongewijk en dan om de Reeshof heen naar het Wilhelminakanaal. Vanaf daar heet de beek Donge. 

Op dit kaartje is goed te zien dat de loop van de Leij/Oude Leij ten oosten van Baarle-Nassau begint en met een wijde boog, eerst noordoost en dan noordwest langs Tilburg gaat en in de Amer uitkomt. Deze Leij vormt niet alleen de grens tussen Tilburg/Goirle en het dorp Riel, maar is ook de grens tussen Oost-Brabant en West-Brabant; het is niet alleen een waterscheiding, maar ook al eeuwen de grens tussen twee bisdommen. Wat een klein watertje niet vermag. 

• Op de onderstaande kaart uit de Bosatlas is aan de bodemafzettingen duidelijk te zien hoe die riviertjes in Brabant vanouds lopen. Ze ontstaan alle bij de Belgische grens op de hogere zandruggen. Vanaf Baarle Nassau lopen de 'Rielse' Leij en verderop  onder Breda de Mark en de Aa naar het westen, terwijl de Poppelse en Roovertse Leij oostelijk achter Goirle stromen (zoals ook de Reusel en de Beerzen, etc.) en bij Den Bosch (Bossche Broek) in de Maas uitmonden.