Nazipropaganda

 Wanstaltige oorlogspropaganda

In de laatste week van april 2025 hield oud president van Rusland Dimitri Medvedev een toespraak voor een zaal geselecteerde jongeren op een herdenkingscomplex in Moskou dat gewijd is aan de 2eWO. Oekraine zal overwonnen worden. Hij riep op tot denazificatie niet alleeen van Oekraine maar van heel Europa. Op een achtergrond werden citaten van het Telegramkanaal van Medvedev geprojecteerd met beledigende uitspraken over Europa en de Europese leiders, met aanduidingen als kakkerlakken, insecten en blaffende honden.  (Bron: Geert Groot Koekamp – De Volkskrant, 3 mei 2025). De aanduiding kakkerlakken was precies  het woord waarmee de nazi’s de Joden bedoelden.

Wie  moet hier gedenazificeerd worden?

Kan een machine pijn voelen?

 

Kan  een machine die au zegt ook pijn voelen?

 

Deze vraag stelt Rudy Kousbroek in de jaren tachtig in een essay dat in 1990 werd gepubliceerd in de bundel ‘Einsteins poppenhuis’.

Het is jammer dat Rudy Kousbroek niet meer leeft (hij stierf in 2010) maar het zou  interessant zijn hoe hij nu na bijna veertig jaar die vraag zou beantwoorden, Rudy Kousbroek stond erom bekend dat hij een speelse geest had, die de meest krankzinnige vragen met humor beantwoordde in een doorwrocht essay en dat hij de strijd aanbond met verspreiders van desinformatie en kunstmatige domheid. Hij had dit gemeen met een aantal schrijvende generatiegenoten: Henk Hofland -Tegels lichten- W.F. Hermans: Kan de tijd tekens geven? en Jaap van Heerden - Kan een gelovige machine paus worden? Al in de jaren tachtig was kunstmatige intelligentie een onderwerp dat kritische schrijvers bezig hield.

 

Nu ongeveer 40 jaar wordt de vraag of machines bewustzijn kunnen hebben nog interessanter omdat de makers van Kunstmatige Intelligentie beweren dat het niet lang meer zal duren of er is zo’n computergestuurde machine die bewustzijn heeft. De vraag is dus nu of zo’n machine kan bestaan.

De eerste kwestie is waarom men denkt dat dit met KI mogelijk is. KI wordt door Wikipedia gedefinieerd als ‘’het nabootsen van menselijke vaardigheden zoals het aanleren (van iets), redeneren, anticiperen en plannen om zichzelf automatisch (aan en) bij  te sturen. ’En: ‘een superintelligent computersysteem zou in staat zijn de mens op elk vlak te verslaan  met inbegrip van wetenschappelijke creativiteit, algemene kennis en sociale vaardigheden.’  Dat is nogal wat. Omdat dit vooral vaardigheden zijn die op het gebied van de taal liggen (kennis verwerven, redeneren) is het ontwikkelen van een taalmodel van groot belang. 

Voor het 'trainen' van AI-systemen worden miljarden tekstfragmenten en afbeeldingen uit het internet gebruikt en zonder bronvermelding in de resultaten verwerkt. Hier past even een persoonlijke noot. Toen ik zeven jaar geleden druk bezig was met het schrijven van een boek kreeg ik via het correctievenster van Google of Microsoft het verzoek of ze mijn teksten mochten gebruiken voor onderzoek (welk onderzoek vermeldden ze niet).  Dit was dus voor wat nu LLM heet: Large Language Model. Dit is ‘een specifieke techniek binnen kunstmatige intelligentie. Die enorme hoeveelheid tekstdata stelt het model in staat om allerlei soorten teksten te ‘begrijpen, vragen te beantwoorden, zinnen af te maken, en nieuwe teksten te generen die menselijk overkomen.’

 

Door het voortdurend trainen van deze AI modellen (machine learning) en door de enorme toename van geheugenopslag is Chat GPT de laatste jaren snel opgekomen; vandaar de hoogmoed van sommige ontwikkelaars dat zij uiteindelijk een computersysteem kunnen maken dat zich van zichzelf bewust is, dat pijn kan voelen.

 

Dat brengt ons bij de tweede kwestie. Wat is bewustzijn?

Daarvoor bekijk ik een op You Tube een opname van twee colleges van Jacob Jolij. Jolij is cognitief neurowetenschaper aan de Groningse universiteit en doet onderzoek  naar  bewustzijn.  Het antwoord in eerste instantie is simpel: mind (geest/bewustzijn) is wat het brein doet; bewustzijn is een product van onze hersenen, is wat ons tot mens maakt. Jolij vindt dit een beperkte definitie en wil daarom verder onderzoek doen. Hoe  werkt dat met die zenuwcellen en synapsen (wat het brein doet) en zelfs wat doen dan al die kwantumdeeltjes in ons brein, wanneer we een bewuste ervaring hebben. Is er een verband tussen wat in ons brein gebeurt en de toestand van deeltjes in het universum? 

In het tweede college probeert Jolij hierop een antwoord te vinden; hoe bewustzijnservaringen passen in een natuurkundig model. Wat is de koppeling  tussen ons denkvermogen en de kwantummechanica? Omdat in ons brein allerlei ervaringsdeeltjes (qualia) rondzwerven maken die deel uit van het universum. Een bepaalde kwantumdeeltjestoestand hoort bij een bepaalde bewustzijnstoestand, Jolij heeft geprobeerd of een collectieve bewustzijnstoestand m.n. op festivals (omdat festivalbezoekers een collectieve ervaring delen) invloed hebben op meetapparatuur door het plaatsen van nummergeneratoren op het festivalterrein van Lowlands. Heeft de collectieve denkkracht invloed op die gegenereerde  getallenreeksen? Er gebeurde wel iets met die nummergeneratoren, maar de uitkomst van het onderzoek is moeilijk te duiden; want in een vergelijkbaar onderzoek gebeurde er niets. En: ‘Op scans is dat bewustzijn niet zichtbaar. Je ziet hersenactiviteit die je kunt relateren aan wat een onderzoekdeelnemer doet of rapporteert. Maar het is niet de bewuste ervaring zelf. Die kun je niet meten, die blijft ongrijpbaar.’ Anders gezegd: Jolij heeft niets aangetoond, dus hadden we onze tijd maar niet verspild aan You tube filmpjes, maar een boek gelezen, zoals De Maniac van Benjamin Labatut. Hoewel op de titelpagina staat dat dit een roman is, gaat het over een bestaand persoon en over een machine (vandaar de c ook in de vertaalde versie) die hij gebouwd heeft; respectievelijk John von Neumann en de computer, allebei De MANIAC

Neumann was als geniaal wiskundige al betrokken bij de bij de bouw van de eerste atoombommen die tegen Japan gebruikt werden ofwel het Manhattan project in Los Alamos. Gek genoeg komt von Neumann in de film Oppenheimer niet voor.

 

 

‘Een algoritme-technologie zoals het menselijk brein is nog niet voor vandaag of in de verre toekomst. De kracht van de menselijke intelligentie is dat mensen razendsnel van gedachten kunnen wisselen en inspelen op onverwachte situaties. De basishandelingen van een mens worden automatisch aangestuurd door de hersenen. Zodra iemand een bepaalde vaardigheid niet bezit, gaat hij nadenken [-] wat leidt tot nieuwe beslissingen en leervermogen.' Maar ‘Een kunstmatig neuraal netwerk is niet hetzelfde als een biologisch neuraal netwerk. Een kunstmatig neuraal netwerk wordt met een technologie  gerealiseerd, terwijl een biologisch neuraal netwerk (zenuwcellen en synapsen) bepaalt hoe mensen kunnen denken.’ En dan is er nog intuïtie: een ingeving, een vorm van direct weten zonder dat dit beredeneerd is.  Hoe je dat in een logisch model moet inbouwen is een raadsel.

 

Het is zoals Rudy Kousbroek is al veertig jaar geleden schrijft: ‘Van de belangrijkste en karakteristiekste der bewuste mentale verschijnselen begrijpen wij vrijwel niets. [… ]Kortom, er is geen model voor het bewustzijn. [i]’

 

---

[i] Rudy Kousboek: Einsteins poppenhuis. In de gelijknamige bundel, Meulenhoff, 1990. De overige citaten komen van Wikipedia.

Aanleg Ecologische verbindingszone bij Riel; maar wie betaalt ervoor?

 

Wie betaalt de ecologische verbindingszone langs de Rielse Leij?

[Twee dorpen aan de Leij (vervolg)]

 

Aanleg Ecologische verbindingszone

In 2025 is de Brabantse Delta langs Riel begonnen een ecologische verbindingszone aan te leggen met grote meanders. Een ecologische verbindingszone is een strook natuur die natuurgebieden met elkaar verbindt. Groene verbindingen tussen de natuurgebieden zorgen ervoor dat dieren en planten niet geïsoleerd raken. Als die kunnen uitwisselen met dieren en planten in andere gebieden lopen zij minder het risico om uit te sterven.  Deze zone verbindt het gebied tussen de Rillaersebaan/Tilburgseweg en de Rielsedijk met het gebied bij het Bels Lijntje en met de Kaaistoep. Deze zone die nu wordt aangelegd is in totaal 700 m lang en zal in 2026 gereed zijn.

Maar wie betaalt dat?

Brabantse Delta kon met dit project beginnen omdat de gemeente Goirle toestemming heeft gegeven aan een projectontwikkelaar i.c. dhr. Leenders om in hetzelfde gebied aan de Rielse  Dijk zes woningen te bouwen. Dit project betreft de aanleg van het landgoed Leyvennen. Tegenstand van milieuorganisaties heeft niet geholpen. Hiermee wordt de aanleg van bovengenoemd verbindingszone bekostigd. Anders gezegd: de aanstaande bewoners betalen voor de dure grond en de winst gaat naar dhr. Leenders die de grond, let wel landbouwgrond, kon overnemen. Dit gebeurde bij een potje bridge. De gemeente heeft immers geen geld en staat blijkbaar bewoning in een ecologisch gebied toe.

 

Twee Brabantse dorpen aan twee Leijen

Twee Brabantse dorpen in één gemeente met ieder een eigen Leij

 

Ten oosten van Riel loopt de Leij, bij het Riels Laag ligt de Oude Leij en pal achter Goirle stroomt de (Nieuwe) Leij (voormalig fabrieksriool). Deze laatste Leij is nu deels gedempt  om in de nieuw uitgediepte bedding van de Oude (!) Leij te gaan stromen. Wikipedia heeft het over de Oude Leij bij Goirle die vlak bij de Poppel  ontspringt en een andere Wikipedia pagina heeft het over een Lei, een beek in NB die ontspringt bij een bron bij Baarle Nassau. Het is een ratjetoe aan Leijen en aan bronnen waar ze zouden ontspringen. Verwarrende namen en niet bestaande bronnen.

Over welke beek hebben we het als we het over de Leij, Ley of Lei hebben? Waar is hun stroomgebied? Dat is nog niet zo eenvoudig. Zeker niet wanneer er geen water staat in de bedding zoals in de zomers van 2018 en 2019. Bovendien zijn de lopen van alle beken in ons land zo vaak verlegd en vooral rechtgetrokken om het regen- en afvalwater zo snel mogelijk af te voeren, dat de oorspronkelijke beddingen vaak verdwenen zijn. Nu de beken geen afvoersloten meer zijn, wordt er gewerkt aan natuurherstel.

 

“Landschappen zijn door de mens herhaaldelijk opnieuw ingericht en geordend naar de behoeften, ideeën en mogelijkheden van de tijd. Elke periode (sinds de Bronstijd 2000 v Chr.) kende daarbij haar eigen processen die het ruimtegebruik hebben beïnvloed. In het landschap zijn voortdurend sporen van menselijke activiteiten uitgewist, waarna er nieuwe aan werden toegevoegd. Jongere elementen of structuren liggen tussen of juist over oudere heen. Het huidige landschap is het resultaat van een wisselwerking tussen enerzijds de natuur en anderzijds vele generaties van mensen.” [Bron: Brabants Landschap, Tijdschrift nr. 200 (2018-2019).

 

 

Een duidelijk voorbeeld hiervan is de Leij langs Goirle die twee keer in een halve eeuw verlegd is. In 1967 werd de Oude Leij gedempt en een nieuwe Leij uitgegraven vlak achter de textielfabrieken (voor de afvoer van afvalwater) en in 2021 werd de Oude Leij uitgegraven en de Nieuwe Leij gedempt, om in het nieuwe dal achter en op het terrein van de gesloopte fabrieken woningen te bouwen. Want de nood is hoog, de vooruitgang heilig, de projectontwikkelaars begerig en dat beekdal ligt daar toch maar te niksen. Daar was niet iedereen het mee eens.

 

                                               “Blèèf mee oew tengels van ons rivierke

                                                Iedere kronkel is ons eige goed!!!”                                                                                      dichtte VABO in 1967 (Bron: Goirles Belang)

 

Hoe het begon

 

Tienduizend jaar geleden eindigde de laatste ijstijd. Op wat nu Nederland is, lag toen geen permanente ijskap, maar wel bereikten gletsjers en het dooiwater onze gebieden en lieten daar stuwwallen, stenen en dikke lagen löss en dekzand achter. De vegetatie was shraal, het land moeras en er leefden nauwelijks grote dieren, laat staan mensen.

Na 5500 v. Chr. ontstaan er moerasbossen, heide en laagveengebieden en vormen zich de eerste beken en rivieren die in de warmer wordende bodem hun loop meanderen. Er leven grotere dieren die weer jager-verzamelaars aantrekken. In het landschap ontstaat reliëf, lagere en hoger liggende gebieden die bewoning mogelijk maken. In de Bronstijd vestigen zich hier, bijv. op de Regte Heide de eerste bewoners die vee gingen houden en het land gingen bebouwen. Op de hoger gelegen dekzandgronden begroeven ze hun doden in paalgraven. Aan de lage zijden van dit gebied (dat toen veel groter was dan de huidige Regte heide) stroomde schoon water door de beken. Aan de oostkant stroomde de Leij die nu langs Goirle loopt richting Oisterwijk en aan de westkant de Leij die door het Riels Laag en langs het dorp Riel naar Dongen gaat. Deze twee beken noemen we hier voor het gemak: de Rielse Leij en de Goirlese Leij.

 

Het stroomgebied van de Brabantse beken

Vaak vragen mensen: waar is de bron van of waar ontspringt de Goirlese of de Rielse Leij?

De Leijen hebben geen bron. De beken in Brabant zijn zogenaamd laaglandbeken. Ze ontspringen nooit uit echte bronnen. Het regenwater dat overal op de bodem valt, vloeit bij laaglandbeken via geultjes en smalle slootjes samen tot een breder slootje. Wanneer er verderop een wat forsere waterloop ontstaat, dan spreken we van een beek. Het water ia dus niet afkomstig van een vaste bron, maar van honderden slootjes verspreid over het hele stroomgebied en het is dus ook tevergeefs zoeken naar dé bron  of dé oorsprong van een Brabantse beek. [Bron: Beken in Brabant]. Het hangt dus van de regen af of en waar de beek stroomt. In de laatste drie zomers voor 2021 heeft het maandenlang niet of nauwelijks geregend en stond er dus geen water in de bovenloop van de beken.

 

De Rielse Leij

Op zoek naar de oorsprong van de ‘Rielse Leij’ die volgens het Wikipedia-artikel hierboven, komt uit een bron bij Nijhoven ging ik naar de kapel ten westen van Baarle. Nou daar sta je dan bij Nijhoven. Geen bron te vinden.; geen water, niks. Maar op de bodemkaart van Nederland zie je wel dat er iets ten noordoosten van de kapel een aanvoergeul ligt: het begin van het stroomgebied van de Rielse Leij. Het is daar nl. het hoogste punt (27 m) boven NAP en als het flink regent stroomt het water naar het noorden iets oostelijk weg in de richting van Het Sas (22 m), het Ooievaarsnest, het Riels Laag en met een grote bocht om Riel, verder noordwestelijk richting Dongen. Daar heet de beek dan ook Donge.

 

De Goirlese Leij

Er zijn nog meer aanvoergeulen te zien bij Baarle. Een paar kilometer verder naar het zuidoosten in de buurt van Kievitshof zie je op de bodemkaart één van de aanvoergeulen van de bovenloop van de Popppelse Leij. Ook daar is het 27 m boven NAP. De Poppelse Leij loopt parallel aan de grens en komt bij het op één na noordelijkste puntje van België bij grenspaal 211 in Nieuwkerk. Nederland binnen, De Roovertse Leij komt ook uit België, verder oostwaarts. Deze leij komt bij grenspaal 209 Nederland binnen; stroomt door landgoed Gorp en Roovert en komt voor Gpirle samen met de Poppelse Leij.Vroeger heette deze waterloop Aa, vandaar een wijk in Poppel die Aarle heet.   

 

We hebben dus twee aparte beken, één oostelijk van Riel en één oostelijk langs Goirle en hoewel de bovenloop van het stroomgebied van beide beken dus vrij dicht bij elkaar liggen en over vijftien kilometer min of meer parallel lopen (NNO) maken ze nergens contact. Terwijl de Rielse Leij overgaat in de Donge (bij Dongewyck) om uit te monden in de Amer, gaat de Poppelse Leij halverwege aangevuld met het water uit de Roovertse Leij een meer oostelijke richting op langs Goirle, het Leijpark en Moerenburg en als Voorste Stroom door Oisterwijk om uit te monden in de Dommel die boven Den Bosch eindigt in de Maas: de enige rivier in Brabant. Alle andere stroompjes in de provincie zijn beken. Het Brabants reliëf is getekend door zijn zandruggen en beekdalen.

 

De twee Leijen wijken ten zuiden van Goirle en Riel uiteen. Die uitwijkbeweging komt omdat tussen de stroomgebieden hogere zandruggen liggen; in het zuiden de Regte Heide en noordelijker de Loonse en Drunense duinen. In Tilburg zelf heb je midden in de stad een dal in die zandruggen tussen het Heike en de Heuvel. Als het vroeger hard regende stond de Koningswei onder water. Alle beken in Brabant ten oosten van Tilburg gaan naar het noordoosten (Bossche broek) en alle beken ten westen van de stad gaan richting de Biesbosch (Amer/Oude Maas).

 

Bovendien vormt de Rielse Leij de grens tussen West-Brabant en Oost-Brabant. En niet alleen geografisch, maar ook als dialectgrens én als bestuursgrens (o.a. waterschapbeheer) en bovendien als de grens tussen het bisdom Breda en dat van Den Bosch. Omdat sinds de tweede helft van de 20^e eeuw  allerlei bestuurlijke reorganisaties werden ingezet, kwam door een speling van het lot het dorp Riel dat eerst bij de gemeente Alphen hoorde (West Brabant) nu bij Goirle terecht (want dat wou niet bij Tilburg) en zit het hoofkantoor van de politie van West Brabant en Zeeland (!) in Tilburg, terwijl de veiligheidsregio en de GGD-regio weer anders ingedeeld zijn. Dat bestuurlijke lappendeken kent geen gezamenlijke grenzen.

 Middenlinks van Tilburg de Rielse Leij en rechts de Goirlese Leij

 

Nog iets over de geschiedenis van de middenloop en de vonders in de Rielse Leij

Dat men niet met zijn tengels van de beken af kan blijven blijkt al uit het begin van dit stuk, maar het kan nog gekker. Er heeft een plan bestaan om de Rielse Leij en de Donge te kanaliseren en bevaarbaar te maken vanaf de Regte Heide. Riel aan een kanaal; dat noemde men toen normaliseren. Dat normaliseren van beken begon al in de 19^de eeuw. Bedenk dat er twee honderd jaar geleden nog maar twee miljoen mensen woonden in het gebied dat nu Nederland heet. Dat zijn  er minder dan er  nu alleen al in Noord-Brabant wonen. Door de aanleg van kanalen – toen de belangrijkste vervoeraders, werden de beken gebruikt als wateraanvoer. Ze werden voor het uitbreiden van de steden en dorpen, het  spoorweg- en wegennet, wegen en  vooral ten gerieve van de landbouw overal rechtgetrokken. De fabrieken gebruikten de beken als riool. Vooral leerlooiers en textielfabrieken hadden veel water nodig bij de productie. In Tilburg werden bij gebrek aan beekwater blauwsloten gegraven waardoor chemisch afval stroomde dat ontstond bij het schoonmaken van huiden  en bij het verven van textiel. Blauwsloten waren stinkende geulen die uitkwamen in één van de Leijen. In Goirle stonden de twee grote textielfabrieken niet voor niets aan de Leij. Bij de Rielse Leij had je een aantal leerlooierijen staan. Nij is het tij gekeerd en worden de beken niet meer gebruikt als riool. Landschapsbeheerders zijn bezig met de beekbeddingen zo ver mogelijk terug te brengen tot vroeger. Het gebied tussen de twee Leijen is namelijk historisch en landschappelijk een van de oudst natuurgebieden in Nederland. De Rielse Leij stroomt in het Riels Laag langs de Regte heide. Dit heidegebied werd 20000 jaar gelden al bewoond door jager-verzamelaars; zij legden grafheuvels met een krans van palen aan.

Het oude bruggetje bij het Hoefke en ook bij Aesvoorde zijn plekken waar al in de 16^de eeuw doorwaadbare plaatsen waren, een zgn. voorde. Terwijl paarden en wagens door het water gingen, liepen de voetgangers  over een houten bruggetje: de vonder. Vandaar de naam van een straat en de school in het dorp Riel aan de Leij.

Gelukkig zijn is moeilijk

 

‘Gelukkig zijn is moeilijk’

 

Deze uitspraak is van de schrijver Michael Cunningham geboren in 1952. Hij geeft les aan Yale in literatuur en creative writing. Hij is getrouwd met de psychoanalist Ken Corbett.

Cunningham brak door met zijn boek The Hours dat is gebaseerd op Mrs. Dalloway van Virginia Woolf. Het boek werd met succes verfilmd. In het werk van Cunningham spelen gezinnen en families de hoofdrol. Dat heeft voor Cunningham alles te maken met zijn homoseksualiteit in de periode dat veel vrienden aan aids stierven en hij daardoor met indringende familierelaties te maken had en met vrienden een hulpgroep oprichtten om als een soort alternatieve familie  hen te helpen die door hun eigen familieleden waren verstoten. 

 

In het interview met De Volkskrant (15 juni 2024) naar aanleiding van de Nederlands vertaling van het boek Dag (geïnspireerd door Woolfs: To the lighthouse) deed Cunningham een paar belangrijke uitspaken over het schrijven van literatuur.

 

Allereerst maakte hij een opmerking over kinderen (die hij als homo niet heeft) Kinderen worden (ook in boeken) vaak als simplistisch  beschouwd, alsof ze allemaal op dezelfde wijze denken en redeneren. Hij vindt dat kinderen vaak bijzonderder en origineler reageren dan zij als volwassenen zullen zijn. “Als je opgroeit. worden allerlei eigenaardigheden en eigenzinnigheden als het ware uit je geslagen.”

Ook is hij negatief over het Amerikaanse wensdenken en het vooruitgangsgeloof dat achter de horizon een betere wereld wacht. Dat ‘On the road’ het geluk te vinden is; een romantisch beeld van tweehonderd jaar geleden dat werd gecreëerd tijdens de trek naar het westen, waar niet het geluk, maar meestal de rauwe realiteit van de teleurstelling wacht.

De huidige situatie aan veel (Amerikaanse) universiteiten is een waar strijdtoneel geworden waar dode witte mannen worden gecanceld en docenten die zich vergissen in de juiste aanspreek voornaam-woorden worden beschuldigd van non-inclusiviteit, wat zou zorgen voor een 'onveilige' omgeving. 

Maar nu naar het schrijven zelf.

1.     Herschrijven! Geef de zinnen in je verhaal die je zelf fantastisch goed vindt een A en de gewone zinnen een B. Dan ga je herschrijven en wel alle zinnen met een A, omdat je daarin pronkt met je talent en omdat je de aansteller in jezelf moet temmen. Het gaat om de helderheid en de voortgang van je verhaal.

2.     Metaforen! Bepaalde (meestal jonge) schrijvers hebben vaak een voorkeur voor ‘originele’ metaforen, maar het zijn meestal manke vergelijkingen, omdat ze zich niet goed inbeelden hoe zo’n beeld werkt. Een voorbeeld: de felle regenbui verdween even snel als sneeuw voor de zon. Dit is niet alleen een clichébeeld maar het botst ook, want het gaat over een regenbui en niet over sneeuw.

3.     Luisteren! Luister naar waar mensen over praten en hoe ze dat doen. Ontdek dat veel mensen verlangen naar een ander leven, omdat ze mislukking, teleurstelling, ziekte en ellende ervaren en zij door de sociale media voortdurend geconfronteerd worden met levens die interessanter en beter lijken dan het hunne (al weten we allemaal dat dat niet waar is). Toch ontwikkelen we een wensdenkmechanisme dat ervoor zorgt dat we nooit echt gelukkig en tevreden kunnen zijn.

4.     Intrigeren! Tenslotte nog een klassieke tip voor de intrige. Twee personen kunnen een stabiele relatie hebben. Stuur er een derde op af en zorg er voor dat door deze indringer of buitenstaander spanningen ontstaan. De intrigant is een bron van rijkdom voor een schrijver.

 

OXYMORON [Irralorifa 7]

 

Morosofie                                                                                         

                              Moron

                                                            Morias

                                                                                          Moros   

                                                                                                                Oxymoron

Dat de aarde plat is, kun je zelf zien; dat hoeft geen betoog. Dat Texel een overblijfsel is van het verzonken Atlantis dat is logisch, want het Nederlands is de moedertaal van alle talen, dat in het Aards paradijs gesproken werd en dus ook op Atlantis en daardoor nog steeds op Texel (volgens Becanus).

Mensen die geloven in absurde theorieën en die niet gevoelig zijn voor tegenwerpingen noemt men morosofen. Gekke geleerden of geleerde gekken, genoemd naar moros, Griekse voor dwaasheid en sofie voor wijsheid.

In Amerika (VS) werd het woord moron gebruikt als scheldwoord voor iemand die zich lomp en dom gedraagt. Tot in de jaren zestig werden kinderen onderworpen aan een intelligentietest  waarmee het IQ werd vastgesteld. Op de schaal van Binet-Simon gaat het om mensen met een IQ tussen de 50 en 75 die geclassificeerd werden als debiel of in Amerikaans slang: moron.

Inmiddels is debiel ook een scheldwoord geworden en worden deze tests niet meer gebruikt.

Een morosoof is beslist geen debiel, maar zijn brein is op hol geslagen en het dendert in zijn dwaasheid vrolijk door tot in de volstrekte absurditeit. Een mooi voorbeeld in de Nederlandse schrijver en alchimist Harry Mulisch met zijn leer van de octaviteit, die de compositie van de wereld bepaalt.

 Het woord moron vinden we ook terug in oxymoron. Dit is een uitdrukking die in strijd is met zichzelf: geleerde gek bijvoorbeeld.  Het ene deel sluit het andere uit. Je bent gek of je bent geleerd; je dient de wetenschap of je vertelt verzinsels en hoort thuis in Huize Thierry.

Nu zou de mensheid weinig plezier beleven als we geen dwazen waren. Overal op de wereld kent men wel een zottenfeest zoals het carnaval, maar de feestgangers weten goed (als ze weer nuchter zijn) dat het om een spel gaat. In de literatuur is de lof der zotheid een vorm van satire. Je spot met de waanwijze geleerden; de autoriteiten en de predikers, maar ook de met de gewone mens en zijn leefwijzen door juist hun dwaasheden te prijzen. Uilenspiegel hield de mensen een spiegel voor; Erasmus schreef in 1509 zijn Morias Encomium. Zonder de dwaasheid kan de wereld niet bestaan

 

O brwaling love! O loving hate!

O, any thing of nothing first create!

O heavy lightness! Serious vanity!

Mis-shapen chaos of well-seeming forms!

Feather of lead, bright smoke, cold-fire, sick health.

Still-waking sleep, that is not what it is!

This love feel I, that feel no love in this.

De domheid regeert [Irralorifa 6]

 De domheid regeert

 Aangezien de domheid regeert, moeten we haar loven. De lof der domheid wordt dan ook overal gepredikt. De televisie en de zogenaamde sociale media, zijn de kansels van deze predikers. De cultuur van de domheid hecht geen waarde aan intelligentie of kennisniveau. Gebrek aan interesse en aan feitenkennis, is juist iets om trots op te zijn. De wetenschap wordt gewantrouwd en krijgt de schuld van alle problemen. Niet de boeren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van ammoniak, maar de wetgever die de lucht- en bodemkwaliteit probeert te verbeteren.

De lof der domheid wordt gepredikt door de dommeriken zelf. De onwetenden moeten worden geëmancipeerd en kennis van zaken wordt belachelijk gemaakt. Desinformatie, complot-denken en onbenul worden de norm. Als het niet zo erg was; dan kon je er nog mee lachen. Dat was ook de bedoeling van Erasmus met zijn Lof der Zotheid, waarin hij de dwaasheid hekelde. Hij wilde de domheid onschadelijk maken door haar te bespotten. Zijn tekst werd wereldwijd bewonderd. Maar in onze tijd wordt iemand die de domheid bespot, i.c. Sander Schimmelpenninck, door tv-makers van Vandaag Inside gecanceld. Hij is de enige niet. Het is geen taalspel meer; deze ironie van de ironie, maar een zeer verontrustend verschijnsel. Want de domheid wordt brutaal en kwaadaardig. Wetenschappers die de waarheid proberen te vertellen, worden belachelijk gemaakt met ‘alternatieve’ feiten, politici worden bedreigd met fakkels en de politie wordt aangevallen met stenen en vuurwerk.

Binnen Europa is er  - volgens Schimmelpenninck - geen land waar de domheid zo gecultiveerd wordt als in Nederland. De dominantie van de dommeriken kan doorslaan in de terreur van de domheid. Dat is niet iets om te lachen; maar om te vrezen en te bestrijden. [i]

 

Nu is het helaas zo dat de zotheid ook in de regering meeregeert. Er komt een minister vertellen dat hij elk jaar honderdduizend woningen gaat bouwen; terwijl provinciebesturen op last van de rechter geen vergunningen mogen afgeven voor woning- en wegenbouw, zolang de stikstofuitstoot van de landbouw; zeg maar ammoniakvervuiling, niet structureel vermindert. Maar maatregelen om de stikstofdepositie aan te pakken worden door de regering alsmaar uitgesteld uit angst voor de veeboeren, die met de BBB verkiezingswinst inderdaad de zittende macht een lesje leren. Er is helemaal geen stikstofprobleem toch?

Wie iets belooft (woningen bouwen, aardbevingsschade herstellen, opzettelijke fouten met toeslagen vergoeden, veebedrijven inkrimpen) wat niet waargemaakt wordt of kan worden, verliest zijn geloofwaardigheid en staat voor zot. Zeker, ja, nee, ha ha, ha, fijne dag nog.       

 

[i] Met dank aan de column van Sander Schimmelpenninck in De Volkskrant, 27 maart 2023