ANOREXIA IN DE LITERATUUR

Anorexia in de letteren

Anorexia in de letteren gaat niet over dunne boeken, maar over dunne personages.
Maar eerst het echte leven.

In Frankrijk is een wet aangenomen die het tonen van anorectische modellen op de catwalk en in modebladen verbiedt. Naar aanleiding daarvan is op donderdag 9 april 2015 een discussie gevoerd in het programma Pauw op NPO 1 – [Dutch TV show] .
Al eerder schreef ik onderstaand – wat satirische stuk – op het blog Irraticon (inmiddels opgeheven).

Anorexia of de magerziekte is nog zieliger als je ook nog last hebt van meeëters of nog erger: de tering. Dat ze vooral bij jonge vrouwen voorkomt, wordt geweten aan de catwalk waarop de skeletten de laatste mode showen. Een voorbeeld is het Braziliaanse topmodel Ana (!) Corolina Reston, die in november 2006 op 21-jarige leeftijd overleed. Ze woog nog maar veertig kilo.

Hoewel anorexia tegenwoordig een ziekte van de meisjes uit de middenklasse wordt genoemd, was magerzucht, een bijverschijnsel van hysterie, ook een favoriet thema in de literatuur van het fin de siècle. Eline Vere uit het boek van Couperus jaagt schrik aan door haar schonkige botjes en bleke huidskleur. Een psychisch labiele hysterische vrouw was een favoriet hoofdpersoon. Eline, Mathilde, Ophelia, Madame Bovary; migraine, verslaving, wegkwijnen en zelfmoord is hun lot. Intussen wordt er van diverse kanten op aangedrongen anorexe modellen van de catwalks te weren.

            De ziekte valt onder wat officieel CNG heet. Dit staat voor Confirmed Negativity Condition, zeg maar hypernegativiteit. Bij magerlust gaat het dan over het eigen lichaam. “Om gelukkig te zijn, moet ik dun zijn.” De eetstoornis zit tussen de oren en is gepredisponeerd in de vroege jeugd. Symptomen zijn depressies, paniekaanvallen, dwangedachten (zoals bij vliegangst, sociale fobieën), kortom die van de zgn. obsessieve compulsieve disorderly diseases. Het extreme van de anorexia-patiënt is dat die bereid is zichzelf te vernietigen. Hongeren tot de dood erop volgt. De anorexist is een gelovige die lijdt aan dwingende gedachten die als een parasiet het denken teistert. Anorexia-lijders fabuleren ook over een redder; als in sprookjes de prins van Sneeuwwitje.

Op het internet is of was een pro-anorexia web-log van superkuiken, geschreven door iemand die alleen bekend is onder de naam Starvation 19, dat werd genomineerd voor de Dutch Bloggiesprijs, maar het log is door de wedstrijdorganisatie inmiddels van het net gehaald. Superkuiken beschrijft in dat log allerlei methoden om zo weinig mogelijk te eten. Dat zou volgens het jurylid Wim Noordhoek wel beroerdmakend maar heel leerzaam zijn. De Stichting Anorexia en Boulimia Nervosa beschouwt dergelijke pro-ana weblogs als een maatschappelijk probleem; maar ontkennen dat ze bestaan heeft geen zin. Pro-ana sites zijn integendeel zeer poulair onder anorexisten die elkaar steunen vol te houden met niet-eten tot de dood erop volgt.

            Een op de honderd meisjes ontwikkelt deze stoornis. Bij jongens komt de de meisjesziekte ook voor, maar van alle gevallen is dat maar 5%.

In de literatuur tieren de anorexisten welig; Tom Pauka schreef over een jongen die De meidenziekte had. In Willem Frederik Hermans De donkere kamer van Damokles lijkt Osewoudts vrouw Ria aan de ziekte te lijden voor ze in de mode kwam. “Er was geen enkele plaats op haar lichaam waar je haar kon aanraken zonder onmiddellijk haar skelet te voelen. Haar haren hadden de kleur van pakpapier, zij had een lange spitse onderkaak en ook haar tanden waren te lang.” [p. 16, 21^e druk] In de roman Tirza van Arnon Grunberg zien we Tirza lijden aan anorexia nervosa. Haar vader, Hofmeester, gaat naar een psycholoog om haar ziekte te begrijpen. “Ach weet u, meneer Hofmeester, eetziektes komen vrijwel alleen voor bij de blanke middenklasse, nergens ander. Het is typisch een ziekte van de blanke middenklasse,” verklaart de psych. Veel schiet Hofmeester er niet mee op. Tirza wil nu ook niet meer dat hij haar voorleest o.a. uit Madame Bovary. “Zij leed nu aan een voortdurende algehele matheid.[…] Zij had het liefst niet meer geleefd of altijd geslapen. […] De anderen begonnen te eten. Zij gebruikte niets; haar gezicht gloeide; haar ogen staken en zij had het ijskoud. Zij raakte bedwelmd door de geur van de punch vermengd met sigarettenrook. Zij viel flauw…” Geen wonder dat Tirza geen Bovary meer lust.

Kent u Twiggy nog? Van haar wordt verteld dat ze laatst in Carnarby Street door de tralies van een put is gevallen en spoorloos in het riool is verdwenen. Beter liep het af met Susanne. Zij werd rond haar veertiende achter de tralies gezet, niet van een gevangenis maar in een ziekenhuis, om van haar hongerverslaving af te komen. Ze is later nog playmate van het jaar geworden van de Playboy. Toch tieten gekregen.

Spanje was het eerste land met een wet die catwalkers verbiedt als zij onder een bepaald gewicht zitten, bijv. minder dan 56 kilo bij een lengte van 1 meter 75. De aanleiding was de dood van de bovenvermelde Ana Corolina Reston  in Sao Poalo in 2006. Nu komt de Franse regering met een wet tegen de ‘maigreur’. De wet is gericht tegen o.a. pro-ana websites die anorexia niet aanduiden als een ziekte maar als een levensstijl. Deze boodschappers van de dood met het één appel per dag dieet en de juiste overgeeftechnieken kunnen dan via de rechter worden aangepakt.Het provoceren van ‘une maigreur excessive’ kan twee tot drie jaar gevangenisstraf kosten en 45.000 euro boete. Het probleem is dan dat veel van deze websites uit een ander land worden gehosted. De couturiers waarschuwen al dat ze niet zullen accepteren dat een rechter beslist of een model te mager is. Een ziekte voorkom je niet met de wet.
De magere modellen blijven komen en gaan