WITTGENSTEEN 5

 

Omdat schrijversroem snel verdampt, moeten er steeds nieuwe boeken de markt op worden gejaagd om in de top tien te komen.

Of gewoon omdat de uitgevers steeds nieuwe boeken op de markt brengen want nieuw brengt geld in het laatje.

Wat vandaag een goed boek is, is een jaar later al vergeten.

Er komen elk jaar bijna vijfhonderd boeken uit die als literair worden beschouwd.

Alleen al in Nederland; de vertaalde boeken niet meegeteld.

Je kunt die niet allemaal lezen.

Het al of niet lezen van al die boeken stelt de serieuze lezer voor moeilijke keuzes.

Want je weet pas of het de moeite waard is, als je een boek aan het lezen bent.

De boekenrubriek van de betere kranten helpen je daarbij.

Of omdat het boek een prijs krijgt.

Eén van die prijzen is de Librisliteratuurprijs.

Je denkt dat je wel een goed boek te pakken hebt dat op de shortlist – zo heet dat in het jargon van de Librisjury – komt te staan.

Zo is Uit het leven van een hond een onnozel boek, dat desondanks de Librisliteratuurprijs kreeg.

Dan heb je toch een miskoop in handen gekregen.

Er komen veel te veel boeken uit, dus een goede keus maken is een dilemma.

Sommige boeken gaan over menselijke dilemma’s.

Soms moet je liegen, bijvoorbeeld omdat de waarheid onverdraaglijk is.

Of omdat je niet iemand wil verraden, zoals bij opgepakte verzetsstrijders in de oorlog.

Maar wie de waarheid spreekt, kan ook in de problemen komen.

Zo schreef Willem Frederik Hermans een boek over ene Osewoudt die denkt dat hij het verzet meehelpt, door in opdracht van ene Dorbeck foto’s te ontwikkelen en enkele aanslagen te plegen.

Het boek heet De Donkere Kamer van Damocles.

Osewoudt denkt dat  Dorbeck een Engelse agent is die door de RAF gedropt is in bezet Nederland.

Maar als Osewoudt na de oorlog wordt gearresteerd, denken ze dat hij een spion is die voor de Duitsers werkte.

Hoe meer Osewoudt de waarheid vertelt, hoe minder ze hem geloven.

Eén ding kan hem redden, dat is het filmrolletje in zijn camera, die hij is kwijtgeraakt.

Daar moet een foto op staan, gemaakt voor een spiegel, waarop hij te zien is samen met Dorbeck.

De camera wordt gevonden en Osewoudt mag zelf het filmpje afdrukken.

De enige foto die niet mislukt is, toont Osewoudt samen met een Duitse officier.

Dorbeck bestaat niet.

Dan valt het zwaard van Damocles.

Weer is het raadsel niet opgelost, eerder vergroot.

De Donkere Kamer van Damocles is één van de meest gelezen boeken in de Nederlandse literatuur.

Omdat het eigenlijk gaat over de waarheidsfunctie van de taal in een begrijpelijk verhaal en niet in een reeks gewrongen geformuleerde axioma’s.

Maar het boek van Ik, Jan Cremer was nog populairder.

Terwijl dat vol stond met stoere en leugenachtige macho-praat.

Dat boek was vulgair en seksistisch en daarom geen literatuur.

Er bestaan vele criteria waarmee literaire waarden gemeten worden.

Eén ervan is burgerfatsoen.

Het meest gelezen boek in de Nederlandse literatuur is De Witte van Ernest Claes.

Ik heb hier thuis de 118^e druk.

De Witte is de Pietje Bell van de Vlaamse boerenroman.

Toen hij zijn kwajongensstreken had afgeleerd, werd hij op zijn dertiende drukkersmaatje.

Bij de abdij van Averbode.

Maar dit boek telt niet mee in de literaire competitie, want ze spreken er in het Vlaams.

Er staan in het boek geen ondertitels bij.

 Eigenlijk ging dat boek van Frans Laarmans - de kaashandelaar - niet over kaas, maar over de verhalen van Willem Elsscot zelf.

Hij had in de kelder of op de zolder van zijn huis grote stapels onverkochte boeken opgeslagen, zoals de kaashandelaar zijn onverkochte kazen.

Dat doet je denken aan Vincent van Gogh, die heel veel schilderijen maakte in de laatste jaren van zijn leven en er maar een paar van verkocht.

Ook schreef hij veel brieven, met name aan zijn broer die in Parijs bij een kunsthandel werkte.

Die brieven geven aan hoe intens Vincent bezig was met zijn manier van schilderen.

Intense brieven schrijven is een literaire bezigheid.

De kunsthandel heette trouwens Goupil.

Vincent had daar ook een tijdje gewerkt.

Maar dan bij een filiaal in Den Haag en ook enige tijd in Parijs.

Hij was ook een tijdje dominee, eerst in Engeland en daarna in de Borinage.

Hij sliep bij de mijnwerkers op de kale vloer.

Ik bedoel dat hij in dezelfde onderkomens leefde als de mijnwerkers, dus niet in de mijn zelf, maar, zeg maar, als Jezus tussen de vissers zonder zelf vis te vangen of kolen te delven.

Het kerkbestuur vond die saamhorigheid niet gepast.

Dus toen werd Vincent maar schilder.

Zo kon hij God ook dienen.

Goupil betekent overigens vos.

Maar dat woord werd door de Franse fabels over de vos verdrongen door de eigennaam van die vos in die verhalen.

De Fransen gingen de vos Renard noemen.

Renard kreeg in het Vlaams een vertaalde naam.

Hij heet Reynaert in de roman Van de Vos Reynaerde.

In het Nederlands betekent dat rein van aard, dus heel eerlijk en braaf.

Dan heb je al meteen titel met een leugen en dus een leugenverhaal.