Nazipropaganda

 Wanstaltige oorlogspropaganda

In de laatste week van april 2025 hield oud president van Rusland Dimitri Medvedev een toespraak voor een zaal geselecteerde jongeren op een herdenkinscomplex in Moskou dat gewijd is aan de 2eWO. Oekraine zal overwonnen worden. Hij riep op tot denazificatie niet alleeen van Oekraine maar van heel Europa. Op een achtergrond werden citaten van het Telegramkanaal van Medvedev geprojecteerd met beledigende uitspraken over Europa en de Europese leiders, met aanduidingen als kakkerlakken, insecten en blaffende honden.  (Bron Geert Groot Koekamp – De Volkskrant, 3 mei 2025). De aanduiding kakkerlakken was precies  het woord waarmee de nazi’s de Joden bedoelden.

Wie  moet hier gedenazificeerd worden?

Kan een machine pijn voelen?

 

Kan  een machine die au zegt ook pijn voelen?

 

Deze vraag stelt Rudy Kousbroek in de jaren tachtig in een essay dat in 1990 werd gepubliceerd in de bundel ‘Einsteins poppenhuis’.

Het is jammer dat Rudy Kousbroek niet meer leeft (hij stierf in 2010) maar het zou  interessant zijn hoe hij nu na bijna veertig jaar die vraag zou beantwoorden, Rudy Kousbroek stond erom bekend dat hij een speelse geest had, die de meest krankzinnige vragen met humor beantwoordde in een doorwrocht essay en dat hij de strijd aanbond met verspreiders van desinformatie en kunstmatige domheid. Hij had dit gemeen met een aantal schrijvende generatiegenoten: Henk Hofland -Tegels lichten- W.F. Hermans: Kan de tijd tekens geven? en Jaap van Heerden - Kan een gelovige machine paus worden? Al in de jaren tachtig was kunstmatige intelligentie een onderwerp dat kritische schrijvers bezig hield.

 

Nu ongeveer 40 jaar wordt de vraag of machines bewustzijn kunnen hebben nog interessanter omdat de makers van Kunstmatige Intelligentie beweren dat het niet lang meer zal duren of er is zo’n computergestuurde machine die bewustzijn heeft. De vraag is dus nu of zo’n machine kan bestaan.

De eerste kwestie is waarom men denkt dat dit met KI mogelijk is. KI wordt door Wikipedia gedefinieerd als ‘’het nabootsen van menselijke vaardigheden zoals het aanleren (van iets), redeneren, anticiperen en plannen om zichzelf automatisch (aan en) bij  te sturen. ’En: ‘een superintelligent computersysteem zou in staat zijn de mens op elk vlak te verslaan  met inbegrip van wetenschappelijke creativiteit, algemene kennis en sociale vaardigheden.’  Dat is nogal wat. Omdat dit vooral vaardigheden zijn die op het gebied van de taal liggen (kennis verwerven, redeneren) is het ontwikkelen van een taalmodel van groot belang. 

Voor het 'trainen' van AI-systemen worden miljarden tekstfragmenten en afbeeldingen uit het internet gebruikt en zonder bronvermelding in de resultaten verwerkt. Hier past even een persoonlijke noot. Toen ik zeven jaar geleden druk bezig was met het schrijven van een boek kreeg ik via het correctievenster van Google of Microsoft het verzoek of ze mijn teksten mochten gebruiken voor onderzoek (welk onderzoek vermeldden ze niet).  Dit was dus voor wat nu LLM heet: Large Language Model. Dit is ‘een specifieke techniek binnen kunstmatige intelligentie. Die enorme hoeveelheid tekstdata stelt het model in staat om allerlei soorten teksten te ‘begrijpen, vragen te beantwoorden, zinnen af te maken, en nieuwe teksten te generen die menselijk overkomen.’

 

Door het voortdurend trainen van deze AI modellen (machine learning) en door de enorme toename van geheugenopslag is Chat GPT de laatste jaren snel opgekomen; vandaar de hoogmoed van sommige ontwikkelaars dat zij uiteindelijk een computersysteem kunnen maken dat zich van zichzelf bewust is, dat pijn kan voelen.

 

Dat brengt ons bij de tweede kwestie. Wat is bewustzijn?

Daarvoor bekijk ik een op You Tube een opname van twee colleges van Jacob Jolij. Jolij is cognitief neurowetenschaper aan de Groningse universiteit en doet onderzoek  naar  bewustzijn.  Het antwoord in eerste instantie is simpel: mind (geest/bewustzijn) is wat het brein doet; bewustzijn is een product van onze hersenen, is wat ons tot mens maakt. Jolij vindt dit een beperkte definitie en wil daarom verder onderzoek doen. Hoe  werkt dat met die zenuwcellen en synapsen (wat het brein doet) en zelfs wat doen dan al die kwantumdeeltjes in ons brein, wanneer we een bewuste ervaring hebben. Is er een verband tussen wat in ons brein gebeurt en de toestand van deeltjes in het universum? 

In het tweede college probeert Jolij hierop een antwoord te vinden; hoe bewustzijnservaringen passen in een natuurkundig model. Wat is de koppeling  tussen ons denkvermogen en de kwantummechanica? Omdat in ons brein allerlei ervaringsdeeltjes (qualia) rondzwerven maken die deel uit van het universum. Een bepaalde kwantumdeeltjestoestand hoort bij een bepaalde bewustzijnstoestand, Jolij heeft geprobeerd of een collectieve bewustzijnstoestand m.n. op festivals (omdat festivalbezoekers een collectieve ervaring delen) invloed hebben op meetapparatuur door het plaatsen van nummergeneratoren op het festivalterrein van Lowlands. Heeft de collectieve denkkracht invloed op die gegenereerde  getallenreeksen? Er gebeurde wel iets met die nummergeneratoren, maar de uitkomst van het onderzoek is moeilijk te duiden; want in een vergelijkbaar onderzoek gebeurde er niets. En: ‘Op scans is dat bewustzijn niet zichtbaar. Je ziet hersenactiviteit die je kunt relateren aan wat een onderzoekdeelnemer doet of rapporteert. Maar het is niet de bewuste ervaring zelf. Die kun je niet meten, die blijft ongrijpbaar.’ Anders gezegd: Jolij heeft niets aangetoond, dus hadden we onze tijd maar niet verspild aan You tube filmpjes, maar een boek gelezen, zoals De Maniac van Benjamin Labatut. Hoewel op de titelpagina staat dat dit een roman is, gaat het over een bestaand persoon en over een machine (vandaar de c ook in de vertaalde versie) die hij gebouwd heeft; respectievelijk John von Neumann en de computer, allebei De MANIAC

Neumann was als geniaal wiskundige al betrokken bij de bij de bouw van de eerste atoombommen die tegen Japan gebruikt werden ofwel het Manhattan project in Los Alamos. Gek genoeg komt von Neumann in de film Oppenheimer niet voor.

 

 

‘Een algoritme-technologie zoals het menselijk brein is nog niet voor vandaag of in de verre toekomst. De kracht van de menselijke intelligentie is dat mensen razendsnel van gedachten kunnen wisselen en inspelen op onverwachte situaties. De basishandelingen van een mens worden automatisch aangestuurd door de hersenen. Zodra iemand een bepaalde vaardigheid niet bezit, gaat hij nadenken [-] wat leidt tot nieuwe beslissingen en leervermogen.' Maar ‘Een kunstmatig neuraal netwerk is niet hetzelfde als een biologisch neuraal netwerk. Een kunstmatig neuraal netwerk wordt met een technologie  gerealiseerd, terwijl een biologisch neuraal netwerk (zenuwcellen en synapsen) bepaalt hoe mensen kunnen denken.’ En dan is er nog intuïtie: een ingeving, een vorm van direct weten zonder dat dit beredeneerd is.  Hoe je dat in een logisch model moet inbouwen is een raadsel.

 

Het is zoals Rudy Kousbroek is al veertig jaar geleden schrijft: ‘Van de belangrijkste en karakteristiekste der bewuste mentale verschijnselen begrijpen wij vrijwel niets. [… ]Kortom, er is geen model voor het bewustzijn. [i]’

 

---

[i] Rudy Kousboek: Einsteins poppenhuis. In de gelijknamige bundel, Meulenhoff, 1990. De overige citaten komen van Wikipedia.

JOUW STEKELIGE WOORDEN

VINCENT HAMAN 

& 

                                        ELMI VAN HEEM

JOUW STEKELIGE WOORDEN

MISDAAD EN LIEFDE

ROMAN
HMX 2023




Korte inhoud

Wanneer Vincent Haman zijn baan als leraar kwijt raakt, belandt hij in de drugsgeldtrafiek en daardoor in de problemen. Op de vlucht voor een drugsbende na een moordaanslag, roept hij de hulp in van zijn studievriendin, Elmi van Heem. Ook zij verkeert in een crisissituatie, maar toch probeert zij te achterhalen wat er met Vincent gebeurd is. Ze gaat hem zoeken in de hoop samen een nieuw bestaan op te bouwen. Maar wat is de rol van Roekie, zijn gangstermeisje 

        In 1991 werd de Femisbank in Baarle Nassau gesloten door de Fiscale Opsporingsdienst. Bij deze bank kon je geld wegzetten op anonieme rekeningen; waardoor deze bank al gauw veel klanten had in het criminele milieu. De plotselinge sluiting heeft tot op heden verregaande consequenties, zoals de vermoedelijke vergismoord-aanslag op de kunstenaar Rob Scholte, zijn vriendin en ongeboren kind. Het failliet van de bank werd de aanleiding van deze roman.

 In dit boek gaat het niet over de grote raderen van de geldmaffia, maar over de radertjes die het systeem draaiende houden, zoals de geldkoerier en zijn gangstermeid, die in gevaar komen, wanneer de geldmachine vastloopt. Het boek heeft weliswaar kenmerken van een thriller, maar het gaat niet zozeer over de daders en hun daden maar over de gevolgen; wat wel collateral damage wordt genoemd, een eufemisme voor een hoop ellende bij argeloze handlangers en onschuldige slachtoffers. 

 De roman is volgens de titelpagina geschreven door twee vertellers: Vincent Haman en Elmi van Heem. Achter deze pseudoniemen verschuilt zich de samensteller van het boek. Waarom dan toch twee pseudoniemen? Omdat in het boek de verhalen staan van twee mensen die samenkomen in een grotendeels fictief, maar realistisch verteld verband. 

Als een roman gebaseerd is op feitelijke gebeurtenissen en concrete locaties dan is het logisch dat bestaande personen en toestanden daarin een rol spelen; zij staan voor de authenticiteit, maar ook voor soortgelijke personen en situaties. Daarom zijn -als in een recept- delen waar gebeurde en fictieve verhaalelementen vermengd om ze boven dat anekdotische kader te plaatsen, waardoor de  personages geen individuen meer zijn, maar ‘actors’. Hun daden zijn gemaakt van woorden.

Een roman is een construct, een georganiseerde vorm van handeling, waarin de schrijver de waarheid manipuleert, zodat die past in het verhaalconcept. Daardoor is de inhoud van het boek niet direct autobiografisch te herleiden en verwijzen personages niet één op één naar specifieke personen. Het personage Vincent komt in de problemen omdat hij dingen doet die een verstandig mens uit zijn hoofd zou laten. Zonder de hulp van Elmi zou hij nog altijd ronddolen in het land Nod ten oosten van Eden.

Opbouw 

De roman 'Jouw stekelige woorden' is opgebouwd uit vijf 'boeken' met elk een eigen verteller of vertelstijl. Naast 'Boek Vincent' en 'Boek Elmi' - de auteurs - zijn dat  'Boek Roekie', 'Boek Staf' (die als verteller ook een bijdrage levert) en het boek 'Secretum' het geheime schrift. Elk boek bestaat uit zeven hoofdstukken die in de roman ineengevlochten zijn, zodat het gebeuren vanuit verschillende perspectieven wordt benaderd. Het geheel maakt de roman tot een patchwork van teksten, waarin de aandachtige lezer steeds nieuwe patronen ontdekt en verbanden kan leggen door schakels in de tijd. De thematische stelling is de vraag. Waarom doen mensen iets, waardoor ze in de problemen kunnen komen? Hoe bepalen toeval, penibele omstandigheden, moedwil en misverstand ons handelen? De intrige van de roman draait om de relatie van Vincent met Roekie, zijn gangstermeisje, en om die met Elmi en Eli. In het boek staat vooral het handelen van deze drie vrouwen centraal. Zij laten zich niet (meer) domineren en zoeken een eigen weg in deze wereld vol stekelige struiken.

[Het boek -hardcover 256 bladz.- is uitgegeven in eigen beheer en verkrijgbaar voor 20 euro     excl.  verzendkosten, bij de beheerder: joannesmaas@live.nl  of leyeloren@gmail.com Via de mail ontvangt u de nodige gegevens.]

In onderstaande blogs van Leyeloren (Bijlagen JSW) ga ik nader in op de achtergronden van het boek.

Bijlage 1: Over de herkomst van de naam Vincent Haman. 

Bijlage 2: Het kasteel bij La Napoule

Bijlage 3: Het reine en het vuile

Aanleg Ecologische verbindingszone bij Riel; maar wie betaalt ervoor?

 

Wie betaalt de ecologische verbindingszone langs de Rielse Leij?

[Twee dorpen aan de Leij (vervolg)]

 

Aanleg Ecologische verbindingszone

In 2025 is de Brabantse Delta langs Riel begonnen een ecologische verbindingszone aan te leggen met grote meanders. Een ecologische verbindingszone is een strook natuur die natuurgebieden met elkaar verbindt. Groene verbindingen tussen de natuurgebieden zorgen ervoor dat dieren en planten niet geïsoleerd raken. Als die kunnen uitwisselen met dieren en planten in andere gebieden lopen zij minder het risico om uit te sterven.  Deze zone verbindt het gebied tussen de Rillaersebaan/Tilburgseweg en de Rielsedijk met het gebied bij het Bels Lijntje en met de Kaaistoep. Deze zone die nu wordt aangelegd is in totaal 700 m lang en zal in 2026 gereed zijn.

Maar wie betaalt dat?

Brabantse Delta kon met dit project beginnen omdat de gemeente Goirle toestemming heeft gegeven aan een projectontwikkelaar i.c. dhr. Leenders om in hetzelfde gebied aan de Rielse  Dijk zes woningen te bouwen. Dit project betreft de aanleg van het landgoed Leyvennen. Tegenstand van milieuorganisaties heeft niet geholpen. Hiermee wordt de aanleg van bovengenoemd verbindingszone bekostigd. Anders gezegd: de aanstaande bewoners betalen voor de dure grond en de winst gaat naar dhr. Leenders die de grond, let wel landbouwgrond, kon overnemen. Dit gebeurde bij een potje bridge. De gemeente heeft immers geen geld en staat blijkbaar bewoning in een ecologisch gebied toe.

 

Twee Brabantse dorpen aan twee Leijen

Twee Brabantse dorpen in één gemeente met ieder een eigen Leij

 

Ten oosten van Riel loopt de Leij, bij het Riels Laag ligt de Oude Leij en pal achter Goirle stroomt de (Nieuwe) Leij (voormalig fabrieksriool). Deze laatste Leij is nu deels gedempt  om in de nieuw uitgediepte bedding van de Oude (!) Leij te gaan stromen. Wikipedia heeft het over de Oude Leij bij Goirle die vlak bij de Poppel  ontspringt en een andere Wikipedia pagina heeft het over een Lei, een beek in NB die ontspringt bij een bron bij Baarle Nassau. Het is een ratjetoe aan Leijen en aan bronnen waar ze zouden ontspringen. Verwarrende namen en niet bestaande bronnen.

Over welke beek hebben we het als we het over de Leij, Ley of Lei hebben? Waar is hun stroomgebied? Dat is nog niet zo eenvoudig. Zeker niet wanneer er geen water staat in de bedding zoals in de zomers van 2018 en 2019. Bovendien zijn de lopen van alle beken in ons land zo vaak verlegd en vooral rechtgetrokken om het regen- en afvalwater zo snel mogelijk af te voeren, dat de oorspronkelijke beddingen vaak verdwenen zijn. Nu de beken geen afvoersloten meer zijn, wordt er gewerkt aan natuurherstel.

 

“Landschappen zijn door de mens herhaaldelijk opnieuw ingericht en geordend naar de behoeften, ideeën en mogelijkheden van de tijd. Elke periode (sinds de Bronstijd 2000 v Chr.) kende daarbij haar eigen processen die het ruimtegebruik hebben beïnvloed. In het landschap zijn voortdurend sporen van menselijke activiteiten uitgewist, waarna er nieuwe aan werden toegevoegd. Jongere elementen of structuren liggen tussen of juist over oudere heen. Het huidige landschap is het resultaat van een wisselwerking tussen enerzijds de natuur en anderzijds vele generaties van mensen.” [Bron: Brabants Landschap, Tijdschrift nr. 200 (2018-2019).

 

 

Een duidelijk voorbeeld hiervan is de Leij langs Goirle die twee keer in een halve eeuw verlegd is. In 1967 werd de Oude Leij gedempt en een nieuwe Leij uitgegraven vlak achter de textielfabrieken (voor de afvoer van afvalwater) en in 2021 werd de Oude Leij uitgegraven en de Nieuwe Leij gedempt, om in het nieuwe dal achter en op het terrein van de gesloopte fabrieken woningen te bouwen. Want de nood is hoog, de vooruitgang heilig, de projectontwikkelaars begerig en dat beekdal ligt daar toch maar te niksen. Daar was niet iedereen het mee eens.

 

                                               “Blèèf mee oew tengels van ons rivierke

                                                Iedere kronkel is ons eige goed!!!”                                                                                      dichtte VABO in 1967 (Bron: Goirles Belang)

 

Hoe het begon

 

Tienduizend jaar geleden eindigde de laatste ijstijd. Op wat nu Nederland is, lag toen geen permanente ijskap, maar wel bereikten gletsjers en het dooiwater onze gebieden en lieten daar stuwwallen, stenen en dikke lagen löss en dekzand achter. De vegetatie was shraal, het land moeras en er leefden nauwelijks grote dieren, laat staan mensen.

Na 5500 v. Chr. ontstaan er moerasbossen, heide en laagveengebieden en vormen zich de eerste beken en rivieren die in de warmer wordende bodem hun loop meanderen. Er leven grotere dieren die weer jager-verzamelaars aantrekken. In het landschap ontstaat reliëf, lagere en hoger liggende gebieden die bewoning mogelijk maken. In de Bronstijd vestigen zich hier, bijv. op de Regte Heide de eerste bewoners die vee gingen houden en het land gingen bebouwen. Op de hoger gelegen dekzandgronden begroeven ze hun doden in paalgraven. Aan de lage zijden van dit gebied (dat toen veel groter was dan de huidige Regte heide) stroomde schoon water door de beken. Aan de oostkant stroomde de Leij die nu langs Goirle loopt richting Oisterwijk en aan de westkant de Leij die door het Riels Laag en langs het dorp Riel naar Dongen gaat. Deze twee beken noemen we hier voor het gemak: de Rielse Leij en de Goirlese Leij.

 

Het stroomgebied van de Brabantse beken

Vaak vragen mensen: waar is de bron van of waar ontspringt de Goirlese of de Rielse Leij?

De Leijen hebben geen bron. De beken in Brabant zijn zogenaamd laaglandbeken. Ze ontspringen nooit uit echte bronnen. Het regenwater dat overal op de bodem valt, vloeit bij laaglandbeken via geultjes en smalle slootjes samen tot een breder slootje. Wanneer er verderop een wat forsere waterloop ontstaat, dan spreken we van een beek. Het water ia dus niet afkomstig van een vaste bron, maar van honderden slootjes verspreid over het hele stroomgebied en het is dus ook tevergeefs zoeken naar dé bron  of dé oorsprong van een Brabantse beek. [Bron: Beken in Brabant]. Het hangt dus van de regen af of en waar de beek stroomt. In de laatste drie zomers voor 2021 heeft het maandenlang niet of nauwelijks geregend en stond er dus geen water in de bovenloop van de beken.

 

De Rielse Leij

Op zoek naar de oorsprong van de ‘Rielse Leij’ die volgens het Wikipedia-artikel hierboven, komt uit een bron bij Nijhoven ging ik naar de kapel ten westen van Baarle. Nou daar sta je dan bij Nijhoven. Geen bron te vinden.; geen water, niks. Maar op de bodemkaart van Nederland zie je wel dat er iets ten noordoosten van de kapel een aanvoergeul ligt: het begin van het stroomgebied van de Rielse Leij. Het is daar nl. het hoogste punt (27 m) boven NAP en als het flink regent stroomt het water naar het noorden iets oostelijk weg in de richting van Het Sas (22 m), het Ooievaarsnest, het Riels Laag en met een grote bocht om Riel, verder noordwestelijk richting Dongen. Daar heet de beek dan ook Donge.

 

De Goirlese Leij

Er zijn nog meer aanvoergeulen te zien bij Baarle. Een paar kilometer verder naar het zuidoosten in de buurt van Kievitshof zie je op de bodemkaart één van de aanvoergeulen van de bovenloop van de Popppelse Leij. Ook daar is het 27 m boven NAP. De Poppelse Leij loopt parallel aan de grens en komt bij het op één na noordelijkste puntje van België bij grenspaal 211 in Nieuwkerk. Nederland binnen, De Roovertse Leij komt ook uit België, verder oostwaarts. Deze leij komt bij grenspaal 209 Nederland binnen; stroomt door landgoed Gorp en Roovert en komt voor Gpirle samen met de Poppelse Leij.Vroeger heette deze waterloop Aa, vandaar een wijk in Poppel die Aarle heet.   

 

We hebben dus twee aparte beken, één oostelijk van Riel en één oostelijk langs Goirle en hoewel de bovenloop van het stroomgebied van beide beken dus vrij dicht bij elkaar liggen en over vijftien kilometer min of meer parallel lopen (NNO) maken ze nergens contact. Terwijl de Rielse Leij overgaat in de Donge (bij Dongewyck) om uit te monden in de Amer, gaat de Poppelse Leij halverwege aangevuld met het water uit de Roovertse Leij een meer oostelijke richting op langs Goirle, het Leijpark en Moerenburg en als Voorste Stroom door Oisterwijk om uit te monden in de Dommel die boven Den Bosch eindigt in de Maas: de enige rivier in Brabant. Alle andere stroompjes in de provincie zijn beken. Het Brabants reliëf is getekend door zijn zandruggen en beekdalen.

 

De twee Leijen wijken ten zuiden van Goirle en Riel uiteen. Die uitwijkbeweging komt omdat tussen de stroomgebieden hogere zandruggen liggen; in het zuiden de Regte Heide en noordelijker de Loonse en Drunense duinen. In Tilburg zelf heb je midden in de stad een dal in die zandruggen tussen het Heike en de Heuvel. Als het vroeger hard regende stond de Koningswei onder water. Alle beken in Brabant ten oosten van Tilburg gaan naar het noordoosten (Bossche broek) en alle beken ten westen van de stad gaan richting de Biesbosch (Amer/Oude Maas).

 

Bovendien vormt de Rielse Leij de grens tussen West-Brabant en Oost-Brabant. En niet alleen geografisch, maar ook als dialectgrens én als bestuursgrens (o.a. waterschapbeheer) en bovendien als de grens tussen het bisdom Breda en dat van Den Bosch. Omdat sinds de tweede helft van de 20^e eeuw  allerlei bestuurlijke reorganisaties werden ingezet, kwam door een speling van het lot het dorp Riel dat eerst bij de gemeente Alphen hoorde (West Brabant) nu bij Goirle terecht (want dat wou niet bij Tilburg) en zit het hoofkantoor van de politie van West Brabant en Zeeland (!) in Tilburg, terwijl de veiligheidsregio en de GGD-regio weer anders ingedeeld zijn. Dat bestuurlijke lappendeken kent geen gezamenlijke grenzen.

 Middenlinks van Tilburg de Rielse Leij en rechts de Goirlese Leij

 

Nog iets over de geschiedenis van de middenloop en de vonders in de Rielse Leij

Dat men niet met zijn tengels van de beken af kan blijven blijkt al uit het begin van dit stuk, maar het kan nog gekker. Er heeft een plan bestaan om de Rielse Leij en de Donge te kanaliseren en bevaarbaar te maken vanaf de Regte Heide. Riel aan een kanaal; dat noemde men toen normaliseren. Dat normaliseren van beken begon al in de 19^de eeuw. Bedenk dat er twee honderd jaar geleden nog maar twee miljoen mensen woonden in het gebied dat nu Nederland heet. Dat zijn  er minder dan er  nu alleen al in Noord-Brabant wonen. Door de aanleg van kanalen – toen de belangrijkste vervoeraders, werden de beken gebruikt als wateraanvoer. Ze werden voor het uitbreiden van de steden en dorpen, het  spoorweg- en wegennet, wegen en  vooral ten gerieve van de landbouw overal rechtgetrokken. De fabrieken gebruikten de beken als riool. Vooral leerlooiers en textielfabrieken hadden veel water nodig bij de productie. In Tilburg werden bij gebrek aan beekwater blauwsloten gegraven waardoor chemisch afval stroomde dat ontstond bij het schoonmaken van huiden  en bij het verven van textiel. Blauwsloten waren stinkende geulen die uitkwamen in één van de Leijen. In Goirle stonden de twee grote textielfabrieken niet voor niets aan de Leij. Bij de Rielse Leij had je een aantal leerlooierijen staan. Nij is het tij gekeerd en worden de beken niet meer gebruikt als riool. Landschapsbeheerders zijn bezig met de beekbeddingen zo ver mogelijk terug te brengen tot vroeger. Het gebied tussen de twee Leijen is namelijk historisch en landschappelijk een van de oudst natuurgebieden in Nederland. De Rielse Leij stroomt in het Riels Laag langs de Regte heide. Dit heidegebied werd 20000 jaar gelden al bewoond door jager-verzamelaars; zij legden grafheuvels met een krans van palen aan.

Het oude bruggetje bij het Hoefke en ook bij Aesvoorde zijn plekken waar al in de 16^de eeuw doorwaadbare plaatsen waren, een zgn. voorde. Terwijl paarden en wagens door het water gingen, liepen de voetgangers  over een houten bruggetje: de vonder. Vandaar de naam van een straat en de school in het dorp Riel aan de Leij.